Kompleks ofiary sabotuje finansowy rozwój.

Kompleks ofiary rzadko przychodzi wprost, najczęściej wślizguje się do psychiki niepostrzeżenie, w formie cichego przekonania, że inni mają łatwiej, że świat jest niesprawiedliwy i że cokolwiek zrobimy, i tak nie mamy realnego wpływu na własne życie. Taki sposób myślenia bywa usprawiedliwiany trudnym dzieciństwem, kryzysami, brakiem wsparcia albo błędami innych ludzi, którzy rzeczywiście zawiedli, ranili, wykorzystywali. W pewnym momencie przeszłość przestaje jednak być historią, którą opowiadamy, a zaczyna stawać się więzieniem, w którym dobrowolnie pozostajemy. Z poziomu finansów wygląda to w ten sposób, że pieniądze zdają się omijać osobę z mentalnością ofiary, że szanse nie są wykorzystywane, że każda porażka staje się kolejnym dowodem na to, iż los jest przeciwko niej.

W głębi kompleksu ofiary leży podstawowe przekonanie o braku sprawczości. Skoro ktoś inny zniszczył poczucie bezpieczeństwa, skoro system jest niesprawiedliwy, skoro rodzice nie nauczyli zdrowej relacji z pieniędzmi, wówczas w dorosłym życiu bardzo łatwo przyjąć postawę, w której odpowiedzialność za teraźniejszość wciąż spoczywa na kimś innym. Takie myślenie odbiera energię do działania, ponieważ każdy krok rozwojowy wymaga wiary, że wysiłek przyniesie efekt. Gdy ten fundament jest nadgryziony, podejmowanie prób zaczyna wydawać się absurdem. Lepiej narzekać, marzyć, porównywać się z tymi, którym się udało, niż po raz kolejny wystawić się na ryzyko rozczarowania. W efekcie pozostajemy w miejscu, a finanse zamieniają się w niekończący się kryzys, który jedynie potwierdza wewnętrzną narrację o bezsilności.

Sfera pieniędzy jest szczególnie wrażliwa na ten rodzaj wewnętrznego programu, ponieważ wymaga łączenia odwagi z cierpliwością. Trzeba umieć znosić okresy niepewności, inwestować energię w rzeczy, które nie dają natychmiastowych rezultatów, uczyć się na błędach i wyciągać wnioski z nietrafionych decyzji. Osoba funkcjonująca w roli ofiary często reaguje na każde potknięcie złością lub rozpaczą, traktując je jak ostateczny werdykt, a nie etap uczenia się. Pojawia się myśl, że inni mieli lepszy start, więcej szczęścia, lepsze znajomości, a to wszystko razem zwalnia z obowiązku szukania rozwiązań. Taki sposób patrzenia działa jak mentalna blokada na wszelki rozwój, ponieważ umysł zajmuje się głównie rozdzielaniem winy zamiast szukaniem strategii.

Kiedy kompleks ofiary przejmuje stery, pieniądze stają się nie tylko środkiem wymiany, lecz także narzędziem do potwierdzania własnej tożsamości. Brak finansów staje się argumentem w dyskusji z życiem. Skoro cały czas jest trudno, skoro rachunki się nie spinają, skoro inni zarabiają więcej, to znaczy, że ta rola osoby pokrzywdzonej naprawdę jest prawdziwa. Podświadomość potrafi podtrzymywać ten stan, sabotując każdą próbę zmiany. Ktoś może otrzymać propozycję dodatkowego zlecenia, lecz odrzuci je z lęku, że sobie nie poradzi. Ktoś inny będzie planował własny biznes, po czym porzuci pomysł na etapie pierwszej trudności. Później pozostanie już tylko gorzka satysfakcja, że przewidywania się sprawdziły, że świat faktycznie jest bezlitosny, a wysiłek nie ma sensu. Warto zauważyć, że kompleks ofiary bardzo często karmiony jest porównywaniem się z innymi. Media społecznościowe pełne są obrazów sukcesu, które rzadko pokazują realną drogę, pełną potknięć, zmian kierunku, nieprzespanych nocy i momentów zwątpienia. Osoba uwięziona w roli ofiary widzi jedynie efekt końcowy, błysk, luksus, swobodę, podróże, eleganckie wnętrza, podczas gdy własne życie jawi się jej jako pasmo wyrzeczeń i przypadkowych problemów. Ten kontrast może rodzić zazdrość, lecz przede wszystkim wzmacnia przekonanie, że przepaść jest nie do przeskoczenia. Zamiast zadać pytanie, czego można się nauczyć od osób, którym się powiodło, łatwiej stwierdzić, że one miały lepiej, a my z góry byliśmy skazani na niższy pułap.

Mechanizm sabotowania finansowego rozwoju najczęściej przebiega w cichy, niemal niewidoczny sposób. Ktoś może twierdzić, że pragnie stabilności, dobrobytu, swobody wyboru, a w praktyce odkłada każdą decyzję, która mogłaby przybliżyć go do tego stanu. Zamiast nauczyć się podstaw zarządzania budżetem, woli nie zaglądać na konto, licząc, że jakoś to będzie. Zamiast przeznaczyć część dochodu na rozwój kompetencji, wybiera krótkotrwałe przyjemności, które na chwilę łagodzą ból, lecz nie rozwiązują żadnego problemu u źródła. Zamiast szukać mentorów czy edukacji finansowej, powtarza schematy z domu, nawet jeśli te schematy prowadziły rodziców prosto do długów, frustracji i wzajemnych pretensji. Istnieje jeszcze inny, subtelny wymiar kompleksu ofiary, związany z poczuciem, że posiadanie pieniędzy jest w jakiś sposób niezgodne z tym, co duchowe, głębokie, wartościowe. Wiele osób wychowywano w przekonaniu, że prawdziwa dobroć wiąże się z rezygnacją z własnych potrzeb, że skromność i poświęcenie są jedyną szlachetną postawą. Taki program potrafi wywoływać wewnętrzny konflikt zawsze, gdy pojawia się szansa na lepszy zarobek. Pojawia się lęk, że jeśli zacznę zarabiać więcej, przestanę być lubiany, ktoś uzna mnie za pazerną osobę, rodzina się odsunie, partner poczuje zagrożenie. Umysł automatycznie wybiera bezpieczeństwo emocjonalne, nawet jeśli oznacza to rezygnację z finansowej niezależności.

Momentem przełomowym staje się chwila, w której zauważamy, że rola ofiary również jest wyborem, choć dokonywanym nieświadomie. Historia, którą opowiadamy o sobie, mogła zostać napisana w dzieciństwie, w trudnych relacjach, w doświadczeniach, na które nie mieliśmy wpływu. Obecne decyzje należą jednak do nas. Można nadal powtarzać, że nic się nie da zrobić, że realia są bezwzględne, że jedyne dostępne opcje to przetrwanie od pierwszego do pierwszego. Można także zadać sobie niewygodne pytanie o to, gdzie kończy się odpowiedzialność innych ludzi, a zaczyna moje panowanie nad własnym życiem. W sferze pieniędzy oznacza to przyjęcie do wiadomości, że nikt za nas nie nauczy się liczyć, planować, negocjować, inwestować, szukać okazji ani podejmować rozsądnego ryzyka.

Wyjście z kompleksu ofiary nie polega na nagłym stwierdzeniu, że przeszłość nie miała znaczenia. Rany, zaniedbania i niesprawiedliwości były realne, wpływały na psychikę i kształtowały przekonania. Kluczowe staje się jednak to, co zrobimy z tym bagażem dzisiaj. Można potraktować go jak kotwicę, która zatrzymuje w miejscu, albo jak materiał do budowy mostu między dawnym doświadczeniem a nową tożsamością. Osoba, która zaczyna zmieniać swoją relację z pieniędzmi, często musi zmierzyć się z całym wachlarzem trudnych emocji: wstydem, że tak długo nie zauważała własnego udziału w chaosie finansowym, lękiem przed porażką, złością na siebie za zmarnowany czas. Te odczucia nie są dowodem słabości, lecz sygnałem, że rozpoczyna się proces uzdrawiania.

Każdy ma prawo zacząć budować inną historię, niezależnie od tego, ile razy wcześniej próbował i ile razy upadł. Zamiast traktować błędy jako potwierdzenie własnej bezwartościowości, można odczytać je jako mapę, na której zaznaczone są miejsca, gdzie potrzebna jest większa uważność, wiedza, wsparcie. Osoba, która rezygnuje z roli ofiary, przestaje pytać, dlaczego innym jest łatwiej, a zaczyna zastanawiać się, jakie konkretne kroki może wykonać, aby poszerzyć swoje możliwości. Taka zmiana nie musi od razu prowadzić do spektakularnych sukcesów, lecz z czasem zaczyna owocować poczuciem wewnętrznej mocy, a ono z kolei otwiera drzwi do innych decyzji zawodowych, odważniejszych negocjacji, bardziej świadomego zarządzania zasobami.

Filozofia flondrianizmu zachęca, aby zobaczyć siebie nie jako biernego pasażera, lecz jako twórcę własnej ścieżki, również w sferze finansów. Świadome życie oznacza wybór narracji, w której pieniądze stają się narzędziem wolności, rozwoju i ekspresji, a nie kolejnym polem walki z losem. Każda decyzja związana z pracą, zarobkami, inwestowaniem czy stylem życia może być aktem odzyskiwania sprawczości, jeśli wypływa z wewnętrznej klarowności, a nie z lęku i poczucia krzywdy. Flondrianizm przypomina, że nasze myśli, emocje i nawyki tworzą wibracyjny fundament, na którym budujemy codzienność. Rezygnacja z kompleksu ofiary staje się wtedy nie tylko psychologiczną zmianą, lecz także duchowym wyborem, by stanąć po stronie własnego potencjału, zamiast nieustannie oglądać się za siebie. W chwili, gdy zaczynamy traktować siebie jak autora, a nie ofiarę scenariusza, który rozgrywa się w naszym życiu, w tej samej chwili otwieramy przestrzeń na nowy przepływ, także ten materialny, i robimy pierwszy odważny krok w stronę świadomego, spójnego z naszym wnętrzem dobrobytu.